KAHVERENGİ KOKARCA BÖCEĞİ TEHDİDİ: YARINA HAZIR MIYIZ?

Tarım üretimini ve insan sağlığını tehdit eden kahverengi kokarca böceği (Halyomorpha halys), hızla yayılmaya devam ediyor. Uzm. Dr. Ali Coşkun, Türkiye’nin özellikle Karadeniz Bölgesi’nde bu zararlıya karşı acilen kapsamlı bir mücadele programı oluşturması gerektiğini belirtti.

Aslen Çin, Japonya, Kore Yarımadası ve Tayvan’a özgü bir tür olan kahverengi kokarca böceği, ilk kez 1998 yılında ABD’nin Pensilvanya eyaletinde görülmüş ve kısa sürede tarıma büyük zararlar vermişti.

Amerika’da elma, şeftali, soya fasulyesi ve armut gibi birçok üründe ciddi kayıplara neden olan böcek, 2010 yılında yalnızca elma üreticilerine 40 milyon dolar zarara yol açtı.

Karadeniz’de alarm!

Uzm. Dr. Coşkun, “Kahverengi kokarca böceği artık ülkemizin doğu Karadeniz illerinde yayılmış durumda. Fındık üretimi açısından büyük bir tehdit oluşturuyor. Bu böcek, fındık bitkisinin kökünü 20 günde kurutabiliyor,” dedi.

Böcek ilk olarak 2017 yılında İstanbul ve Artvin’de, ardından kısa sürede Rize, Trabzon, Giresun, Samsun ve Yalova gibi illerde görüldü.

Resmî verilere göre, 2017’de 200 milyon dolar, 2018’de 300 milyon dolar, 2019’da ise 500 milyon dolar zarara neden oldu. Uzmanlar, önlem alınmazsa fındıkta kalite ve verimin %50 oranında düşebileceğini ifade ediyor.

Doğal düşmanlar umut veriyor

Böcekle mücadelede biyolojik yöntemlerin öne çıktığını belirten Dr. Coşkun, “Bu türün doğal düşmanlarından biri Çin kökenli Trissolcus japonicus adlı yaban arısıdır. Ayrıca tekerlek böceği (Arilus cristatus), tesbih böceği ve bazı örümcek türleri de etkili doğal mücadele araçlarıdır,” dedi.

Kokusu ve sağlık etkileri

Kokarca böceği, tehdit edildiğinde veya ezildiğinde “kişniş benzeri keskin bir koku” yayar. Bu koku, böceğin savunma mekanizmasıdır ve trans-2-dekenal ile trans-2-oktenal adlı kimyasallardan kaynaklanır.

Dr. Coşkun, “Bu sıvılar allerjik reaksiyonlara, göz tahrişine ve nadir durumlarda kimyasal yanıklara neden olabilir. Cilt teması durumunda mutlaka sabunlu suyla yıkayıp hekime başvurulmalıdır,” uyarısında bulundu.

Ne yapmalı?

Uzmanlar, vatandaşlara şu önerilerde bulundu:

• Böceği elle ezmeyin; koku yayar.

• Eldiven kullanarak toplayın ve kapalı bir kapta imha edin.

• Elektrik süpürgesiyle vakumlama yöntemi etkili olabilir.

• Sabunlu su tuzaklarıyla doğal mücadele yapılabilir.

• İlaçlama yapılacaksa, doğal ve biyolojik içerikli ürünler tercih edilmelidir.

“Kurtulmak için doğru zaman kış ayları”

Kahverengi kokarca böcekleri kışın üreyemedikleri için bu dönemde önlem almak büyük önem taşıyor.

Dr. Coşkun, “Şimdi harekete geçmezsek, gelecek yaz bu böcekler çok daha kalabalık dönecek. Tarım kurumları, odalar, belediyeler ve çiftçiler iş birliği içinde olmalı, 2026 mahsul koruma planı bugünden hazırlanmalı,” diyerek uyarısını yineledi.